Bijen

Inleiding

Als je over bijen praat dan denkt iedereen direct, oei dat zijn die zoemende beestjes die steken en dat doet pijn, maar bijen maken ook honing en hoe ze dat doen is heel interessant om te weten. Voor er mensen op aarde waren waren er al bijen op aarde . Dit weten we omdat er afdrukken van bijen in fossielen zijn terug gevonden(25 miljoen jaar geleden). In Egypte werd vroeger al honing en bijenwas gebruikt als geneesmiddel. Bijenwas werd ook gemaakt voor het maken van schrijftafels en voor het balsemen van de dode mensen. Balsemen is:Een dood iemand insmeren met een soort zalf zodat hij/zij niet zo snel verteert . Ook de Perzen en de Grieken kenden de bijenteelt(Perzen zijn mensen die uit Perzië komen zoals wij uit Nederland komen ). Perzië lag vroeger waar nu Iran ligt. In die tijd werden bijen als rijkdom beschouwd. Je kon toen betalen met honing .

Tegenwoordig worden bijen gehouden als hobby voor de honing. In Nederland zijn +/-200 soorten bijen. Iemand die bijen houdt noemen we een imker.

In dit hoofdstuk ga ik vertellen hoe een bij er eigenlijk uitziet. Bijen vallen onder de categorie insecten. Er zijn heel veel soorten insecten . Het woord insect betekent eigenlijk: ingekerfd of ingesneden. Het lichaam van de bij is in 3 delen verdeeld. Je kunt de delen heel makkelijk onderscheiden. Het lijkt haast of ze met een mes zijn ingesneden. De 3 delen, waar het omgaat zijn :

1. de kop, waaraan de sprieten, de ogen en de mond vastzitten;
2. het borststuk, waaraan de poten en de vleugels vastzitten;
3. het achterlijf ,waaraan de angel vast zit

Een honingbij valt in de categorie insecten. Ze noemen de bij ook wel een vliesvleugelige, vliesvleugelige is: dat zijn vleugels zo dun zijn als vliesjes, je zou er zo doorheen kunnen kijken.

1.De kop

De kop bestaat uit 6 vergroeide segmenten en verschilt van vorm al naargelang het geslacht. Segmenten zijn: verschillende delen. Aan de kop zitten 2 voelsprieten die dienen als gevoelorgaan, tastorgaan, en reukorgaan

De ogen van de bij noemen ze 3-puntogen,die slechts iets op korte afstand zien, maar vooral lichtgevoelige detectoren zijn. De ogen zijn verschillend bij de dar en de werkster . Detectoren zijn dingen die iets kunnen waarnemen.

De mond heeft voornamelijk een taak als zuigorgaan en bijtorgaan en bestaat uit een bovenlip, onderlip, bovenkaken, onderkaken en de tong met aan het uiteinde van de tong een lepeltje. Het lepeltje is voor de nectar uit de bloemen te halen. De lengte van de tong is zeer belangrijk voor de kwaliteit van het volk.

2/3. Het borststuk en achterlijf

Het lijf bestaat uit 2 delen. Het eerste deel is het borst stuk en bestaat uit 3 ringen. De eerste ring draagt 2 voorpoten; de 2de ring draagt het midden poten en de voorvleugels; de 3de ring draagt de achterpoten en de achtervleugels. Het tweede deel bestaat uit 6 ringen bij de koningin , 7 ringen bij de dar. Helemaal achter aan het achterlijf zit de angel.

De bijen gemeenschap wordt ook wel: het bijenvolk genoemd. Er zitten wel 10 tot 60 duizend bijen in een volk. Een bijen volk is verdeeld in groepen, darren (+- 200), werksters en de koningin(1)en de rest zijn dus werksters .

 

Iedere bij heeft zijn eigen werk. De koningin legt de eieren. De darren zorgen voor de voortzetting van de soort. De werksters zorgen voor de nestbouw, het verzamelen van voedsel, verzorgen van het broed,en het verdedigen van het volk. De werksters zijn niet in staat om voor de voorplanting te zorgen (dat doen de darren en de koningin). De bijen leven in een groep, zo samen kunnen ze overwinteren . Omdat ze voedsel genoeg hebben (honing)en omdat ze bij elkaar blijven. de mens mag nooit alle honing weg nemen anders sterven de bijen uit. Een enkele bij kan alleen de winter niet overleven.

Een bij is een insect. Een insect heeft vier levens periodes. Eerst is er een eitje dan wordt het ei een larve en daarna een pop en dan een volwassen insect.

Levensduur	Koningin	Werkster	Dar
Ei	3 dagen	3 dagen	3
Larve	6 dagen	6 dagen	6
Pop	7 dagen	12 dagen	15
Totaal	16 dagen	21 dagen	24
Insect	3 tot 5 jaar	6 weken	4 tot 6 weken

 

Eitjes

Er zijn bevruchte en onbevruchte eitjes. Uit de bevruchte eitjes komen werksters of koninginnen, al naar gelang de soort cel waarin het eitje gelegd werd en vooral de voeding die de uit de eitjes ontstane larve ontvangen hebben. Alleen een goed bevruchte koningin kan bevruchte eitjes leggen. In darren cellen legt de koningin echter onbevruchte eitjes. Darren worden dus uit onbevruchte eitjes geboren. (Darren zijn mannetjes bijen)

Raten van de bij

In dit hoofd stuk vertel ik jullie over de raten van de bij. Een lege en holle ruimte is niet zomaar geschikt als woning voor de bijen. Eerst moet het een en ander aan de inrichting worden gedaan. Dat doen de bijen zelf. Om de kasten steriel te maken halen de bijen bij sommige bomen een soort spul af en dat heet :propolis en dat smeren ze aan de binnen kant van hun woningen . Deze propolis wordt ook in de geneesmiddelen industrie gebruikt en is zeer kostbaar. Van boven naar beneden bouwen de bijen raten in de kasten . Raten zijn echt onmisbaar. De bijen leven er op. Ze voeden er ook de koningin en ze verzorgen er de larven. Ook bergen ze er de voorraad honing en stuifmeel in op. En de koningin legt in de raten haar eitjes. Zodra bijen een nieuwe woning betrekken, beginnen de werksters met de bouw van raten. De bouw materiaal is : bijen was . Ook dat maken de werksters zelf . Ze hebben daarvoor een aantal wasklieren aan hun achterlijf. Het bouwen van een raat en het maken van was gebeurt tegelijkertijd. Daarbij nemen de werksters een heel typische houding aan. Ze hangen met de poten aan elkaar en vormen zo een levende ketting. Intussen loopt hun lichaamstemperatuur hoog op. De werksters worden haast ,,koortsachtig” warm . Het lijkt wel of ze beginnen te zweten. Maar in plaats van zweet komt er was uit hun achterlijf te voorschijn. De was is op dat moment erg dun en vloeibaar. Buiten het bijen lijf verandert de vloeistof in kleine, harde schubjes en schilfertjes. Met de middelste poten krabben de werksters de was schilfertjes van hun huid en geven ze door naar boven . Bovenaan de ketting bevinden zich de ,,bouwbijen” . Deze werksters knauwen en kneden de was met hun kaken tot kleine klompjes. Daarmee bouwen ze de raat. Elke raat bestaat uit een paar duizend cellen. Het zijn eigenlijk kleine kamertjes van was. De cellen hebben een heel aparte vorm . Ze zijn 6 kantig. Alle cellen passen precies aan elkaar. De wand van de ene cel is tegelijk voor een deel de wand van de andere cel. Bovendien is elke celwand maar 1/10 millimeter dik. Hierdoor kunnen bijen heel zuinig met het kostbare materiaal omspringen . Voor een hele raat in een bijenkast gebruiken ze ongeveer 40 gram was, nu denk je misschien dat zo’n raat tamelijk zwak is, maar daar vergis je je in! De raat kan gemakkelijk 2 kilo honing bevatten.

Nectar

Als de zon ook maar even schijnt, zie je overal bijen op de bloemen.Ze verzamelen de nectar en het stuifmeel. De nectar zit soms diep verborgen. Toch weet elke bij er met een lange tong bij te komen. Ze zuigt het zoete vocht op en bewaart het in haar honingmaag. Zo krijgt bloem na bloem bezoek. Als de honingmaag vol is, vliegt de bij naar de kast terug. Daar wordt de verse nectar opgebraakt en door andere bijen keurig opgeborgen in een open cel van de raat. Uit deze nectar ontstaat na enig tijd honing. Hoe dat precies gebeurt, is niet bekend. Het blijft een soort ,, fabrieksgeheim” . Volle cellen worden met een wasdekseltje afgesloten. Op die manier kan de honing niet bederven. De imker haalt de raten uit de kast en plaatst de raten in een soort centrifuge . Dan draait hij aan een handel en de honing wordt uit de raten geslingerd. De honing die tegen de wand van de centrifuge spat loopt via de wand naar beneden en via een trechtertje in een potje. Dan is de honing klaar om gegeten te worden.

Niet altijd worden nectar en stuifmeel tegelijk verzameld. Het komt wel voor dat de werksters er speciaal op uit trekken om stuifmeel te halen. Vooral in het voorjaar gebeurt dat nogal eens. Dan zijn er veel larven in het nest. Deze jonge bijen worden gevoed met een papje van stuifmeel. Je kunt zo’n stuifmeelbij tijdens haar werk goed bekijken. Met haar kaken en voorpoten schraapt ze het stuifmeel bij een. Ze plakt de fijne korreltjes met een heel klein beetje honing samen. Het stuifmeelklompje dat zo ontstaat, bewaart ze in een ,,korfje” aan haar achterpoten. Het lijkt wel of ze een geel ,,pofbroekje” draagt. Terug in de kast strijkt de bij het stuifmeel weer van de achterpoten af. Ze bergt het op in een voorraadcel. Een bijenvolk heeft altijd veel stuifmeel nodig. Het verbruik ligt meestal tussen de 25 en 50 kilo per jaar. In de winter zijn er geen bloeiende bloemen en is er dus ook geen nectar voor de bijen. Maar zonder voedsel (honing) zouden bijen sterven. Bijen houden namelijk geen winterslaap. Nu moet je weten dat bijen ook sterven als hun temperatuur onder de 13 graden Celsius komt. Maar ’s winters kan het vriezen dat het kraakt. Hoe krijgen ze het voor elkaar om toch te overleven. Ze doen 2 dingen : -alle bijen kruipen dicht tegen elkaar aan . Ze vormen als het ware een bal . De imker noemt dat een ,,wintertros”. Zo verliezen de bijen het minst aan warmte . Worden ze toch wat koud ,dan moet het ,,kacheltje” worden opgestookt . In dat geval gebruiken de bijen wat van de voedsel voorraad . Voedsel geeft namelijk warmte aan het lichaam. Zo lang er voedsel is,komende bijen de winter dus wel door. Maar… de imker houdt de bijen voor de honing. De meeste honingraten neemt hij na de zomer weg . Is dat niet onverstandig ? Nee , want de imker zorgt voor ander voedsel . Hij geeft elk bijenvolk voor de winter invalt, 10 tot 15 kilo opgelost suiker.(suiker water) Dit wordt door de bijen op dezelfde manier opgeborgen als nectar. Aan deze voorraad heeft het bijen volk genoeg.

Tips

Normaal kan een bijensteek geen kwaad ,alleen als je allergisch bent moet je direct naar de huisarts . Ook als je gestoken bent in je mond moet je naar de huisarts. Als je liever niet gestoken wil worden loop dan vooral niet met blote voeten in een weide met veel witte klavertjes. Wees in de zomer voorzichtig met je limonade op het terras. Afdekken en goed kijken voor je je limonade opdrinkt.

Nog een tip

Verwijder nooit een angel door deze te knijpen tussen duim en wijs vinger want dan duw je meer gif in het lichaam. Verwijder de angel door deze met een vingernagel weg te wrijven en wel zo snel mogelijk .

Nog een tip 

Als je een wondje hebt smeer er dan wat honing rond.

De informatie van deze spreekbeurt heb ik verzameld uit verschillende boeken en internet site`s .

• Ten eerste uit een boekje: bijen houden
• Ten tweede uit een boekje : bijen maken honing
• Ten derde : uitleg gehad van een echte imker.
• Ten vierde :Een Cd-rom waar een heleboel informatie op staat en een quiz.
• Ten vijfde : Informatie van internet. http://home.planetinternet.be/~pin04317/bijeng1.htm .
• Om te weten hoe oud een koningin is wordt ze genummerd, elk jaar heeft een andere kleur nummer.