Stem

Inhoud

• De longen en de luchtpijp
• Het strottenhoofd
• Het strottenklepje
• Spraak

De longen en de luchtpijp

De luchtpijp is een pijpje vanaf het strottenhoofd naar de longen. Hij is nodig om de lucht in en uit de longen te laten gaan. Het ademen gaat vanzelf; de hersenen geven een seintje naar je middenrif. Het middenrif gaat naar beneden, en trekt de longen mee. Hierdoor stroomt vanzelf lucht in de longen. Als de longen vol zitten met lucht, komt er ook een seintje van de hersenen dat het genoeg is en dat ze weer leeg kunnen lopen. Het middenrif gaat weer omhoog, en de longen lopen leeg. Dit is een gewone ademhaling. Je kunt je adem ook gebruiken om stem te maken. Hiervoor heb je het strottenhoofd nodig.

Het strottenhoofd

Het strottenhoofd ligt onder de keelholte, en vormt de ingang van de luchtpijp. Het is opgebouwd uit kraakbeen, spierweefsel en slijmvlies. In het strottenhoofd zitten ook de stembanden. Deze zijn gemaakt van elastisch weefsel. Lucht vanuit de longen die door het strottenhoofd gaat, veroorzaakt een trilling van de stembanden. Deze trilling maakt het geluid. Hoe groter de druk is waarmee de lucht door de twee stembanden heen wordt geperst, hoe harder en sterker het geluid, (bijvoorbeeld bij schreeuwen). De toonhoogte van het geluid wordt bepaald door de snelheid waarmee de stembanden trillen. De trilling is afhankelijk van de spanning en de vorm van de stembanden (een losse snaar van een gitaar, trilt langzamer dan een gespannen snaar van een gitaar). De stembanden van mannen zijn meestal dikker en langer dan die van vrouwen. Het is dus zo dat de stembanden bij mannen zich langzamer bewegen. Daarom hebben mannen meestal een lagere stem dan vrouwen. Je kunt het weer vergelijken met een snaar van een gitaar; hoe dikker de snaar, hoe zwaarder en donkerder het geluid.

Het strottenhoofd heeft nog een belangrijke functie: Het voorkomt dat er voedsel in de luchtpijp komt. Als je in de pubertijd komt, groeit je strottenhoofd. Je stembanden groeien mee, hierdoor krijg je een lagere stem. Dat heet de baard in de keel.

Het strottenklepje

Voedsel dat wij doorslikken komt in de keelholte. Vanuit de keelholte lopen de luchtpijp en de slokdarm naast elkaar naar beneden. Om te voorkomen dat er voedsel in de luchtpijp komt, sluit het strottenklepje de luchtpijp af tijdens het slikken. Het voedsel glijdt als het ware door de slokdarm naar de maag. Iedereen heeft wel eens meegemaakt dat je iets doorslikt, en dat je dan opeens moet lachen. Het strottenklepje gaat dan omhoog, (om de lucht erdoor te laten, om te lachen) en het stukje voedsel schiet in je luchtpijp. In die luchtpijp zitten kleine haartjes, die heel erg gevoelig zijn. Als er een stukje voedsel in komt, geven die haartjes een seintje naar de hersenen. Daardoor moet je hoesten als je je hebt verslikt. Dit is een reflex (je kunt het namelijk niet tegenhouden).

Spraak

Het geluid dat in het strottenhoofd wordt gemaakt, moet nog worden omgevormd tot verstaanbare spraak. Dit gebeurt in de mond-, neus-, en keelholte waarbij de tanden, de lippen, de tong en de wangen een belangrijke rol spelen. Deze zeven dingen moeten goed functioneren om verstaanbare spraak te krijgen.

Wie kan een klank noemen, die je maakt met:

• Je lippen (M, B)
• Je tong (K, D, T, N, L, S, Z)
• Je tanden (W, V, F)

Je kunt klanken in twee groepen verdelen:

Orale en Nasale klanken

Als je een orale klank hebt wordt die alleen maar door je mond uitgesproken (dat is met de meeste klanken zo). De nasale klank is een klank die alleen door je neus kan worden uitgesproken (m, n, ng). Als je een N probeert uit te spreken, kan je die niet uitspreken als je je neus dichtknijpt, want dan wordt die namelijk een D. En als je verkouden bent, spreek je vaak de N uit als een D. Dat is ook vaak zo dat als je verkouden bent dat je dan de M uitspreekt als een B.
Ik heb ook nog plaatjes van de orale en nasale klanken. Je kunt op deze plaatjes zien dat als de lucht door de mond moet (orale klanken) de neusholte is afgesloten door de keelwand en het gehemelte (+huig). Voor nasale klanken stroomt de lucht gewoon door de neus naar buiten.

Een leuk weetje

In 1854 is Manuel Garcia op het idee gekomen om stem te bestuderen door middel van een spiegel. Manuel gebruikte een onbruikbaar geworden tandenspiegel. Hij plaatste die in zijn keel en bestudeerde de werking van zijn eigen stembanden.